Afgelopen week hebben CDA, NSC, GroenLinks-PvdA en SP moties ingediend om reclame voor alcohol zoals bier en wijn, geheel of gedeeltelijk te verbieden. Met alleen een focus op wettelijke maatregelen wordt echter eraan voorbijgegaan dat we ons moeten blijven richten op de aanpak van problematische alcoholgebruik. Ook voor de gevolgen die een verbod zal hebben op bijvoorbeeld de sport en culturele wereld, is geen oog. Een reclameverbod betekent bijvoorbeeld vele verenigingen, evenementen en festivals op zoek moeten naar nieuwe sponsors om hun begroting rond te krijgen. Uit recent onderzoek van het Duitse ministerie van Gezondheid blijkt dat beperken of verbieden alcoholreclame niet leidt tot minder alcoholconsumptie. Wij vinden dan ook dat er breder gekeken moet worden naar maatregelen gericht op kwetsbare groepen zoals 18-minners en problematische drinkers.
Wordt er een probleem opgelost met een reclameverbod? Het antwoord is NEE! De discussie over regulering van alcoholmarketing slaat namelijk een belangrijke stap over, namelijk wat precies het probleem is dat we willen oplossen. Dat het RIVM via theoretische modellen heeft voorspeld dat in 2040 het niveau van overmatig alcoholgebruik maar tot 8% zal zijn gedaald, staat in contrast met de werkelijke cijfers. Zo was in 2022 het percentage overmatige drinkers al gedaald naar 6,5%. Dat is het laagste niveau ooit en zit in de buurt van het target van 5% in 2040. Ook als het gaat om twee andere doelstellingen (daling zwaar alcoholgebruik naar 5% en alcoholconsumptie door zwangere vrouwen) liggen we (ruim) op koers. Waar we ons zorgen om maken is dat het drinken door 18-minners – na een sterke daling in periode 2000 t/m 2015 – de laatste jaren stagneert of zelfs licht toeneemt. Het is belangrijk om onze inspanningen gericht in te zetten op dit thema.
De afspraken die in Nederland in het kader van het Nationaal Preventieakkoord (NPA) zijn gemaakt, werken veel beter. Nederland zit in vergelijking met andere EU-landen in de top 3 van landen met de minste alcoholproblematiek. En in een land als Finland – waar bijna alle alcoholreclame verboden is en het enige land in de EU met een totaalverbod op alcoholmarketing via social media – is problematisch alcoholgebruik hoger dan bij ons. Zo scoort Finland volgens de meest recente WHO cijfers hoger op heavy episodic drinking en veel hoger als het gaat om alcohol use disorders (Finland 9,1% van de bevolking en Nederland 1,5%).
Hoeft er dan niets te gebeuren? Zeker wel! Alcoholproducenten en -verstrekkers zullen zich blijven inspannen om de afspraken die in het preventieakkoord zijn gemaakt, na te komen. We maken ons grote zorgen over het drinken onder de 18. Iedereen die kinderen heeft, weet dat verbieden niet de oplossing is. Je kunt hieraan alleen iets doen door een veelheid aan maatregelen. Vorig jaar hebben we het kabinet hiervoor al voorstellen gedaan maar omdat het kabinet daarna demissionair werd, is daaraan geen gevolg gegeven. We wachten op het nieuwe kabinet. Wij zullen onze verantwoordelijk blijven nemen en gaan graag met het nieuwe kabinet in gesprek om verantwoord alcoholbeleid verder vorm te geven.
Een (algeheel) verbod op alcoholreclame is niet de oplossing om problematisch alcoholgebruik tegen te gaan. Om verschillende redenen:
Een reclameverbod betekent bijvoorbeeld dat vele internationale sportevents en wedstrijden niet langer op de Nederlandse televisie te zien kunnen zijn omdat er alcoholreclame op de boarding langs de velden staat. Sportverenigingen en sportevenementen zullen op zoek moeten naar nieuwe sponsors om hun begroting rond te krijgen. Dit geldt ook voor vele festivals en culturele evenementen als zij willen voorkomen dat de tickets voor hun bezoekers duurder gaan worden. Met een verbod los je geen probleem op, je zorgt wel voor een nieuw probleem!
Als het doel is dat minderjarige geen alcoholreclame zien, ook dan is een verbod niet nodig: In 2023 zagen minderjarigen (6-17 jaar) gemiddeld anderhalve seconde per dag alcoholreclame op televisie. Social media platforms als YouTube, Instagram, Snapchat en Facebook werken met 18+ filters. Minderjarigen krijgen daardoor geen reclame van alcoholmerken te zien. Omdat op TikTok geen leeftijdsfilter is, hebben Nederlandse alcoholproducenten dat adverteren hierop verboden is. De leeftijdsfilters worden ook verplicht (per 1 april 2024) voor posts van influencers die samenwerken met alcoholmerken.
Nederland kent al heel lang een uniek systeem van zelfregulering. De Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken (RvA) is een robuuste set regels rondom alcoholreclame. In het bijzonder ten aanzien van het onderdeel sociale media, zijn veel dingen gereguleerd in de RvA. Per 1 april komt er een vergelijkbare code voor alcoholvrije dranken. Het grote voordeel van de code is dat heel snel op ontwikkelingen kan worden ingespeeld. Zo gaan ontwikkelingen op social media sneller dan de wetgever kan bijhouden. Na een grondige evaluatie is door ZonMW/Ecorys geconstateerd dat de Reclamecode voor Alcoholhoudende dranken effectief is.
Nederland is geen eiland. Het Trimbos Instituut, dat vindt dat alcoholreclame verboden moet worden, constateert dat jongeren in het buitenland alsnog alcoholreclame krijgen te zien. Maar daar hoeft met niet eens voor naar het buitenland! Iedereen die naar buitenlandse zenders kijkt of internationale sites volgt via social media, zal reclame voor bier of wijn blijven zien.
We snappen de zorgen over problematisch alcoholgebruik. Daarom heeft het voltallige bedrijfsleven zich gecommitteerd aan het Nationaal Preventieakkoord van 2018. Wij zijn voorstander van het continueren van het Nationale Preventieakkoord. Als onderdeel daarvan zijn we graag bereid om te kijken wat nodig is met betrekking tot problematische drinkers en 18-minners. Verantwoord genieten van een lekker glas bier, moet de norm zijn.